Η εφεύρεση του ρυθμιστή πίεσης από τον Ζακ Υβ Κουστώ και τον Εμίλ Γκανιάν το 1943 οδήγησε στην καθιέρωση του SCUBA (αυτόνομης κατάδυσης) και προκάλεσε μία κοσμογονία στο χώρο της κατάδυσης: ο παλιός βουτηχτής που σερνόταν με κόπο πάνω στον βυθό μέσα στο βαρύ σκάφανδρό του έδωσε την θέση του στον  αυτοδύτη που φορώντας πέδιλα, μάσκα και φιάλη αέρα στην πλάτη του γλιστρούσε ελεύθερος μέσα στο απέραντο γαλάζιο.

Σύντομα χιλιάδες άνθρωποι γοητευμένοι από το καινούργιο σπορ άρχισαν να μιμούνται τους πρωτοπόρους αυτοδύτες. Δεν άργησαν να εμφανιστούν και οι πρώτοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί. Για λόγους ασφαλείας κυρίως δίδασκαν πως οι ερασιτέχνες δεν θα έπρεπε ποτέ να κάνουν τόσο βαθιές και μακρόσυρτες καταδύσεις ώστε να χρειαστεί να εκτελούν στάσεις αποσυμπίεσης: να μην ξεπερνούν ποτέ ένα χρονικό όριο που αλλάζει ανάλογα με το βάθος της κατάδυσης, το λεγόμενο  NDL (Non Decompression Limit, Όριο Μη Αποσυμπίεσης). Αυτό ήταν και η αρχή του χόμπι της κατάδυσης αναψυχής, που σήμερα χαίρονται χιλιάδες άνθρωποι. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και μετά εμφανίστηκαν και οι πρώτοι καταδυτικοί υπολογιστές που απλοποίησαν πολύ τα πράγματα, υπολογίζοντας συνεχώς το NDL, ενημερώνοντας τον δύτη για τον χρόνο που του απομένει και δίνοντας του οδηγίες για ασφαλή ανάδυση¹.

Ακολουθούν κάποιες αρχές που καλό είναι να έχουμε όλοι μας υπ’ όψιν και οι οποίες αφορούν την πρακτική εφαρμογή των αρχών της αποσυμπίεσης στις καταδύσεις αναψυχής.

1)  κάθε κατάδυση είναι μία κατάδυση με αποσυμπίεση. Οι νόμοι της φυσικής και της βιολογίας ισχύουν για όλους. Απλά στις καταδύσεις αναψυχής που κάνουμε η ίδια η άνοδός μας με αργό ρυθμό από το βυθό αποτελεί την (πάντα αναγκαία) αποσυμπίεσή μας. Η στάση ασφαλείας που κάποιες φορές εκτελούμε αποτελεί μία προαιρετική στάση αποσυμπίεσης, ένα επιπλέον «μαξιλάρι» ασφαλείας που δίνει ένα περιθώριο στο σώμα μας για να αποβάλλει μεγάλο μέρος του αζώτου που απορρόφησε στην βουτιά.

2)  Το Όριο Μη Αποσυμπίεσης (ή NDL) δεν είναι μία σαφής κόκκινη γραμμή, πέρα από την οποία παθαίνεις νόσο των δυτών ενώ πριν από αυτή είσαι απόλυτα και αμετάκλητα ασφαλής. Ίσως αρμόζει περισσότερο να το περιγράψουμε σαν μία ζώνη του λυκόφωτος:  όσο  πιο κοντά προς το φως είμαστε τόσο πιο ασφαλείς παραμένουμε, και όσο οδεύουμε προς το σκοτάδι τόσο αυξάνει η πιθανότητα νόσου των δυτών. Μία κατάδυση ακριβώς «πάνω» ή κοντά στο NDL που την μία ημέρα είναι απόλυτα ασφαλής για τον οργανισμό μας, την επόμενη λόγω διάφορων παραγόντων (π.χ. αϋπνία, κατανάλωση αλκοόλ, αφυδάτωση) μπορεί να μας προξενήσει νόσο των δυτών.

3) οι υπολογιστές δεν είναι παντογνώστες. Είναι απλά πίνακες αποσυμπίεσης σε ηλεκτρονική, ευέλικτη μορφή. Προσπαθούν να υπολογίσουν το πόσο άζωτο συσσωρεύεται στους ιστούς του σώματός μας βάσει κάποιου αλγόριθμου² και αναλόγως να προβλέψουν το NDL. Δεν γνωρίζουν λοιπόν τί ακριβώς συμβαίνει μέσα στο σώμα μας κατά την κατάδυση. Εμείς φέρουμε την τελική ευθύνη για την ζωή μας και οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί, όχι ο υπολογιστής.

 

Κάτω από το φως αυτής της προσέγγισης, κατανοούμε γιατί όλοι οι καταδυτικοί οργανισμοί επίμονα επαναλαμβάνουν ορισμένες οδηγίες προς τους επίδοξους δύτες αναψυχής:

1. Πριν την κατάδυση: Έχουμε κοιμηθεί καλά και πιει πολλά υγρά, δεν έχουμε πιει αλκοόλ. Αν για κάποιο λόγο δεν νιώθουμε καλά, «ακούμε» το σώμα μας και δεν βουτάμε.
2. Κατά την κατάδυση: Παραμένουμε πάντα μέσα στα όρια NDL (κατά προτίμηση και με ένα περιθώριο ασφαλείας) τηρούμε τις οδηγίες του υπολογιστή μας και τις στάσεις ασφαλείας (και αποσυμπίεσης, αν χρειαστεί). Ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς υπολογιστές στην ομάδα μας, ακολουθούμε πάντα τις ενδείξεις του πιο συντηρητικού υπολογιστή. Αναδυόμαστε αργά.
3. Μετά την κατάδυση: Πίνουμε πολλά υγρά, αποφεύγουμε το αλκοόλ, την βαριά σωματική άσκηση, τα καυτά λουτρά, την ελεύθερη κατάδυση, καθώς και τα αεροπορικά ταξίδια ή τα μεγάλα ύψη. Αν βουτήξουμε ξανά την ίδια ημέρα είμαστε πιο συντηρητικοί και ακολουθούμε τις υποδείξεις του υπολογιστή μας.

 

Προσπαθήσαμε να δώσουμε ένα στοιχειώδες περίγραμμα του τεράστιου κεφαλαίου της αποσυμπίεσης χάρη στην οποία η κατάδυση έγινε εφικτή και ασφαλής. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα σκοτεινά σημεία, ιδίως για όσους αποτολμούν να πάνε πολύ βαθιά, στη ζώνη του λυκόφωτος: Δεν μας είναι, π.χ., ακόμα πλήρως γνωστοί όλοι οι μηχανισμοί που προξενούν νόσο των δυτών, ενώ και η αποσυμπίεση για όσους κάνουν καταδύσεις σε πολύ μεγάλα βάθη (πέρα από τα 120 μέτρα) έχει αυξημένο βαθμό κινδύνου³. Πάντως αυτή η επιστήμη  σίγουρα έχει πολύ μέλλον μπροστά της: Τουλάχιστον για όσο θα υπάρχουν ανθρώπινα πλάσματα που θα ανοίγουν με δέος τα μάτια τους κάτω από το νερό (και θα επιλέγουν να αναπνέουν σε πίεση μεγαλύτερη από την ατμοσφαιρική), για άλλο τόσο θα έχουν ανάγκη την αποσυμπίεση.

Μαυρίλα. Έτσι θα θυμόταν πάντα ο Ζακ Υβ την άβυσσο. Μαύρα νερά με μία υποψία κυανού που το έσπαγε μόνο το απόκοσμο φέγγος του γυμνού βυθού στα 95 μέτρα βάθος. Μόλις είχε γίνει ο βαθύτερος αυτοδύτης στον κόσμο. Και είχε επιστρέψει ζωντανός. Καθώς ρουφούσε με αγαλλίαση το τσιγάρο του και τις αχτίδες του λαμπρού ήλιου, αναλογιζόταν την ανάδυσή του. Ήταν μία μάχη με την μέθη του βυθού και, όπως ανέβαινε, κυρίως με τον εαυτό του, καθώς τρέμοντας από το κρύο και σφίγγοντας τα δόντια υπέμενε τις προβλεπόμενες στάσεις αποσυμπίεσης. Αχ, αυτό το κρύο… Κάτι έπρεπε να σκεφτεί για να μην παγώνει σε μεγάλες καταδύσεις, το μαγιό και τα πέδιλα δεν ήταν αρκετά… Όμως η ζώνη του λυκόφωτος ήταν πια ανοιχτή. ‘Η μήπως δεν ήταν λυκόφως αλλά λυκαυγές, η αυγή μιας νέας εποχής για την ανθρωπότητα…

-«Κύριε Πλωτάρχα, έχετε μήνυμα από τον Ναύαρχο Lemmonier». Την ονειροπόληση του διέκοψε ο νεαρός σημαιοφόρος. «Σας στέλνει τα συγχαρητήριά του για την επιτυχή ολοκλήρωση της βαθύτερης κατάδυσης παγκοσμίως.»

Υ.Γ. : Ευχαριστώ την κ. Ελευθερία Σαλάτα για την υπομονή της να διαβάσει τα κείμενά μου και να προσφέρει πολύτιμες παρατηρήσεις.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Jablonski, J., Czerny, D., Burrows, G., Kendall, J., Egorov, K., Tanguay, M., Alexakos, P., Kjoller, J. & Walker, R. (2019) The Fundamentals of Better Diving, Global Underwater Explorers
2. Powell, M. (2021). Deco for Divers. Essex, United Kingdom: Aquapress Ltd.
3. Blomeke, T., (2024, April 3) Dial in your DCS risk with the Thalmann Algorithm, InDepth Magazine https://indepthmag.com/thalmann-algorithm/
4. Blomeke, T., οπ.π.

 

Και για όποιον θέλει να βουτήξει βαθύτερα….

Η επιστήμη της υπερβαρικής και η αποσυμπίεση είναι τεράστια θέματα που δεν εξαντλούνται σε ολιγοσέλιδα on-line άρθρα. Αν θέλει κάποιος να εντρυφήσει περισσότερο, ακολουθεί μία (ενδεικτική) συλλογή σχετικών συγγραμμάτων.

Έντυπα βιβλία και συγγράμματα

Cousteau, Jacques – Yves (2004).  The Silent World. Washington D.C. USA, National Geographic Society

(Κάθε σχόλιο περιττεύει για τον πατέρα των καταδύσεων. Στο συγκεκριμένο βιβλίο αφηγείται με γλαφυρότητα την εφεύρεση, τα προβλήματα και τις απαρχές της αυτόνομης κατάδυσης.)

Chowdhurry, B. (2000). The Last Dive: A Father and Son’s Fatal Descent into the Ocean’s Depths. Harper Collins

(Η αληθινή ιστορία δύο δυτών – πατέρα και γιου –  που προσπάθησαν να εξιχνιάσουν την ταυτότητα ενός βυθισμένου γερμανικού υποβρυχίου του Β΄ΠΠ στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ και ο τραγικός αντίκτυπος της νόσου των δυτών)

Cowan, M. & Robson M. (2022) Between the Devil and the Deep: One Man’ s Battle to Beat the Bends.  Unbound Publications

(Η αληθινή ιστορία ενός δύτη και ο αγώνας του να επιζήσει από την νόσο των δυτών κατά την διάρκεια μιας βαθιάς τεχνικής κατάδυσης)

Powell, M. (2021).  Deco for Divers. Essex, United Kingdom:  Aquapress Ltd.

(Ένα έργο αναφοράς για κάθε δύτη, που δίνει με πολύ ωραίο τρόπο μια εικόνα της αποσυμπίεσης, της ιστορίας και της θεωρίας πίσω από αυτήν. Μια σημείωση: την εποχή που γράφτηκε οι αλγόριθμοι φυσαλίδων θεωρούνταν η τελευταία λέξη της υπερβαρικής επιστήμης και αυτούς υποστηρίζει ο συγγραφέας. Ωστόσο τα τελευταία δέκα χρόνια πλέον δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στους αλγόριθμους διαλυμένου αερίου, ιδίως μετά από μία μεγάλη έρευνα του Αμερικανικού Ναυτικού που κατέδειξε ότι οι τελευταίοι είναι ασφαλέστεροι σε γενικές γραμμές. Ο ίδιoς ο Powell έχει πλέον αναθεωρήσει και είναι υποστηρικτής των αλγορίθμων διαλυμένου αερίου).

Οn-line άρθρα

Mitchell SJ. Decompression illness: a comprehensive overview. Diving and Hyperbaric Medicine. 2024 31 March; 54 (1 Supp):1−53. doi: 10.28920/dhm53.4.supp.1-53. PMID: 38537300.)

(Πρόσφατη εργασία ενός από τους κορυφαίους παγκοσμίως υπερβαρικούς ιατρούς και φανατικού δύτη, του Δρ. Simon Mitchell, που συνοψίζει την τρέχουσα γνώση μας για την νόσο των δυτών.)